De Hervormde gemeente Aalburg start met een rouwgespreksgroep en daarom werd er vorige week een bijeenkomst over verlies en rouw georganiseerd met Gerda van Hemert-Timmermans als (ervarings) deskundige. Ik wil enkele dingen delen van deze avond, dingen waar ik zelf in het verleden veel aan heb gehad, aan gehad zou hebben en die ik zelf heb ervaren.

Verlies en verlies

Bij verlies en rouw denken we al snel aan de ingrijpende menselijke verliezen, maar ook de verliezen die worden geleden door bijvoorbeeld een scheiding, breuken in (familie)relaties, ziekte en ontslag brengen veel onrecht in het leven van mensen. En laten we zeker de verliezen niet vergeten van dat wat er nooit is geweest. Bijvoorbeeld geen erkenning van ouders of emotionele steun in een relatie. Kortom, iedereen heeft zijn eigen ervaring met verliezen en we gaan allemaal op eigen wijze met verlies om.

Als een puzzel

De Berlijnse Muur

Het is een feit dat we vroeg of laat allemaal met verlies en rouw te maken krijgen, dat besefte ik deze avond weer. Ik ben persoonlijk blij dat we niet van tevoren weten welk verlies we zullen lijden, daardoor zouden we stoppen met leven. Een paar jaar geleden had ik een relatie met een jongen die door de kanker in zijn lijf regelmatig naar het ziekenhuis moest. Ik moest tijdens deze lezing ineens denken aan een gesprek in het ziekenhuis met de vader van mijn vriend. De moeder van de vader was net overleden en de vader merkte op dat het toch wel apart was dat ik al flink wat begrafenissen had gehad, terwijl dit zijn eerste begrafenis werd van iemand die dichtbij stond. We wisten toen nog niet dat we niet veel later tegelijk onze partners zouden moeten begraven, waardoor voor een aantal mensen het leven nooit meer hetzelfde zou zijn… Iedereen zoekt na een ingrijpende gebeurtenis een weg door het doolhof van emoties om te kunnen leven met verlies, maar het zal altijd littekens achterlaten. Gerda vergeleek het mooi met een plaat van een puzzel. Je probeert de plaat weer heel te krijgen, maar de barstjes van de puzzelstukjes blijven altijd zichtbaar.

Verdriet zoekt een (uit) weg

Verlies brengt pijn met zich mee, alsof je hart in stukken wordt geslagen. Dit voelde ik tenminste na mijn verliezen. Ik heb met vallen en opstaan moeten leren dat je de pijn van verlies echt onder ogen moet komen door te praten en emoties zoals verdriet, teleurstelling, boosheid de ruimte te geven. Dan kan de pijn van een verlieservaring omgezet worden in droefheid en kun je het zelf mee leren dragen. Droefheid kun je dragen, pijn niet. Bij pijn treden lichamelijk processen in werking, er worden stresshormonen aangemaakt.  Er ontstaat een soort kramp en bij kramp wil je bewegen om de pijn maar niet te voelen. Je wordt rusteloos, bang voor wat er volgt als je bij het verdriet stil gaat staan. Er kan vluchtgedrag ontstaan, vluchten in taken, relaties etc. Als mensen niet kunnen/mogen of durven rouwen zoekt de pijn een uitweg. Mensen komen met klachten bij de huisarts, maar onder deze klachten zit vaak veel verdriet. Een burn-out of een depressie zijn bekende gevolgen van onverwerkt verlies.

‘Klagen’ en Dragen

Tijdens de lezing kwam ook de invloed van onze samenleving naar voren. De samenleving eist snelheid en geen ‘geklaag’ (niet klagen maar dragen). Vaak komt na een verlies de echte klap pas later als al het regelen voorbij is, als de mensen om je heen al verder zijn gegaan met leven en als je geen vrij meer kunt krijgen van school of werk. Je voelt je al snel te veel met je verdriet of anderen zitten er niet meer op te wachten. We zijn blij als we iemand snel weer van alles op zien pakken. Maar, zoals Gerda opmerkte, wat houden we elkaar dan toch eigenlijk een vreemde spiegel voor. Wat zit er onder dat ‘dappere’ gedrag? Is er tijd geweest om het verdriet een plek te geven? Zijn er mensen waar het verdriet echt mee gedeeld kan worden?

Om verlies te kunnen dragen zul je (vroeg of laat) moeten rouwen, je moet door de pijn heen.  En hier heb je mensen bij nodig die het verdriet met jou willen delen in plaats van het weg te werken. Mensen bij wie je je verhaal mag doen, mensen bij wie je mag huilen, ‘klagen’ en mensen met wie je herinneringen op kunt halen. En niet alleen een maand of een jaar nadat je een verlies hebt geleden, maar wanneer jij hier behoefte aan hebt. Alleen zo kan verdriet uiteindelijk gedragen worden.  

Heb jij moeite om je ruimte in te nemen na verlieservaringen, bij jezelf en/of in je omgeving, neem contact met me op (ook voor meer informatie over de rouwgespreksgroep).